Οι 7 Σοφοί της αρχαιότητας

Οι αναφερόμενοι, από τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, Επτά σοφοί, ήταν ιστορικά πρόσωπα που έζησαν από τον 7ο αιώνα π.Χ. και νεότερα, που διέπρεψαν ως νομοθέτες, άρχοντες ή πολιτικοί. Οι επικρατέστεροι θεωρούμενοι επτά σοφοί της αρχαιότητας (κατά γενικότερη ομολογία συγγραφέων) ήταν οι:

1. ΧΙΛΩΝ Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ

Ο Χίλων ή Χείλων o Λακεδαιμόνιος, γιος του Δαμαγέτου, ήταν πολιτικός, νομοθέτης, φιλόσοφος και ελεγειακός ποιητής, που έζησε κατά τον στ' π.Χ. αιώνα και αναφέρεται ως ένας από τους Επτά Σοφούς της Aρχαίας Ελλάδας.Γεννήθηκε το 600 π.Χ. στη Σπάρτη και πέθανε το 520 π.Χ. στην Πίσσα της Σικελίας. Κατά την παράδοση (και τον Έρμιππο) πέθανε σε ηλικία 80 ετών κατά τα προλεχθέντα, από τη μεγάλη του συγκίνηση και την υπερβολική χαρά του, όταν αγκάλιασε το γιο του, που μόλις είχε επιστρέψει Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα της «πυγμής» (πυγμαχίας), οπότε και κηδεύτηκε με μεγάλες τιμές, ενώ στον τάφο του γράφτηκε η φράση: «Υιός Χίλωνος, πυγμή χλωρόν έλεν κότινον / Είδ΄ο πατήρ στεφανούχον ιδών τέκνον ήμυσεν ησθείς ού νεμεσητόν. Εμοί τοίος ίτω θάνατος» [«Μακάρι να είχα κι εγώ ένα τέτοιο θάνατο»]. Σύμφωνα με τον Διογένη το Λαέρτιο που τον βιογράφησε (Α’ 3,68-73), οι Σπαρτιάτες ανήγειραν και άγαλμα προς τιμή του, με το επίγραμμα «Τόνδε δορυστέφανος Σπάρτα Χίλων, εφύτευσεν, ός των Επτά Σοφών, πρώτος, έφυ Σοφός» [περ. «Η πολεμόχαρη Σπάρτη γέννησε αυτόν εδώ τον Χίλωνα, που ήταν ο πρώτος, δηλαδή ο μεγαλύτερος, Σοφός από τους επτά Σοφούς»].

Ιδιαίτερης τιμής και εκτιμήσεως έχαιρε ο Χίλων και κατά τη διάρκεια της ζωής του. Οι συμπατριώτες του, μάλιστα, τον εξέλεξαν και Έφορο, το 556 π.Χ. (κατά την 56η Ολυμπιάδα). Η θητεία του κρίνεται ιδιαίτερα επιτυχημένη και μάλιστα με μεγάλη σημασία στην ιστορική εξέλιξη του πολιτεύματος της πόλης, αφού κατά τη διάρκεια της θητείας του εισηγήθηκε και πέτυχε τη μεταρρύθμιση του καθεστώτος του Λυκούργου, με την εξύψωση του θεσμού των Εφόρων και τον αποφασιστικό περιορισμό, κατά τον τρόπο αυτό, της βασιλικής δύναμης και εξουσίας, προς όφελος της λαϊκής κυριαρχίας.

Αλλά και μεταξύ των Ελλήνων της υπολοίπου Ελλάδας είχε αποκτήσει φήμη και έχαιρε ιδιαίτερης τιμής ο Χίλων, μεταξύ άλλων για τη ρήση του ότι τα Κύθηρα ήταν καλύτερα να μην υπήρχαν, φράση που αποδείχθηκε σοφή κατά τους μηδικούς πολέμους, όταν ο Δημάρατος συμβούλεψε τον Ξέρξη να συγκεντρώσει εκεί τον στόλο του, συμβουλή που ευτυχώς δεν εισακούστηκε από τον βασιλιά των Περσών, διότι τότε πιθανόν να κυριευόταν όλη η Ελλάδα (πρβλ. Ηρόδοτος Α’59), όπως αποδείχθηκε αργότερα, κατά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, οπότε ο Νικίας εγκατέστησε στο συγκεκριμένο νησί αθηναϊκή φρουρά, προκαλώντας μεγάλες ζημιές στους Λακεδαιμόνιους.Ενδεικτικός και χαρακτηριστικός της σοφίας του είναι ο διάλογος που φέρεται να είχε, σε μεγάλη πλέον ηλικία, με τον ακμάζοντα, τότε, Αίσωπο. Ο τελευταίος φέρεται να τον ρώτησε «τι πράττει ο Δίας» και εκείνος του απάντησε «Ταπεινοί τα υψηλά και τα ταπεινά υψοί». Σε ερώτηση «κατά τι διαφέρουν οι πεπαιδευμένοι από τους απαίδευτους», απάντησε «ελπίσιν αγαθαίς» και, τέλος, στην ερώτηση «τι είναι δύσκολο» φέρεται να απάντησε το «τα απόρρητα σιωπήσαι και σχολήν [ή, κατ’ άλλη εκδοχή, «χολήν»] εύ διαθέσθαι και αδικούμενον δύνασθαι φέρειν».

Τα πιο σπουδαία και γνωστά γνωμικά του, δηλαδή το «μηδέν άγαν», το «γνώθι σαυτόν» και το «εγγύα παρά δ’ άττα» [σημειωτέον ότι το πρώτο απ’ αυτά αποδίδεται, κατ’ άλλη εκδοχή, στον Σόλωνα, ενώ το δεύτερο στον Θαλή] είχαν γραφτεί στον τοίχο (ή στην προμετωπίδα) του ναού του Απόλλωνα, στους Δελφούς. Ειδικά για το γνώθι σαυτόν αναφέρεται από τον Κλέαρχο ότι το γνωμικό αυτό λέχθηκε στον Χίλωνα ως μυστικό από τον θεό (Ι.Στοβαίου Ανθολ., τόμ.Α’ βιβλ.21 παρ.12)

ΧΙΛΩΝ

Ατυχούντα μη επιγελάν.

(Εκείνον που ατύχησε να μην τον περιγελούμε)

Γνώθι σαυτόν.

(Να γνωρίζεις τον εαυτό σου)

Χαλεπώτατον  το γνώσκειν εαυτόν. Πολλά γαρ υπό φιλαυτίας έκαστον εαυτώ προστιθέναι.

(Δυσκολότατο είναι να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του. Διότι κάθε ένας, λόγω του εγωισμού του, προσθέτει πολλά καλά στο άτομό του (που δεν τα έχει))

Κάλλιστον είναι βασιλέα τον μη μόνον του φοβερόν είναι φροντίζοντα.

(Πάρα πολύ κακός είναι ο βασιλιάς εκείνος, ο οποίος φροντίζει να μην προξενεί μόνο φόβο)

Τον άρχοντα  χρήναι μηδέν φρονείν θνητόν αλλά πάντ’ αθάνατα.

(Ο Άρχων πρέπει τίποτα να μην σκέπτεται σαν θνητός, αλλά σάν αθάνατος)

Τον τεθνηκότα μη κακολογείν.

(Εκείνον που έχει πεθάνει να μην τον κακολογείς)

Ζημίαν αιρείσθαι μάλλον, ή κέρδος αισχρόν. Η μεν άπαξ ελύπησε. Το δε δια παντός.

(Να προτιμάς την ζημιά, από το αισχρό κέρδος. Γιατί η μεν ζημιά μία φορά προξενεί λύπη, ενώ το τέτοιου είδους   κέρδος σε λυπεί συνεχώς)

Γλώττης κρατείν και μάλιστα εν συμποσίω.

(Να συγκρατείς την γλώσσα σου και προπάντων σε συμπόσια)

Γλώττα μη προτρεχέτω του νου.

(Να μην προτρέχει η γλώσσα της σκέψης.

Εν λιθίναις ακόναις ο χρυσός εξετάζεται διδούς βάσανον φανεράν. Εν δε χρυσώ ανδρών αγαθών τε κακών τε νους έδωκ’ έλεγχον.

(Ο χρυσός ελέγχεται πάνω σε πέτρινα ακόνια, δίδοντας έτσι απόδειξη της γνησιότητάς του. Πάνω όμως στον χρυσό, η λογική ελέγχει τον χαρακτήρα των καλών και των κακών ανθρώπων)

Χρόνου φείδου.

(Να κάνεις οικονομία στον χρόνο σου)

2. ΠΙΤΤΑΚΟΣ Ο ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

Ο Πιττακός ο Μυτιληναίος (περ. 650-570) ήταν πολιτικός και στρατιωτικός ηγέτης της Μυτιλήνης, ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας και μνημονεύεται μαζί με τον Θαλή, τον Βία και το Σόλωνα σε όλους τους σχετικούς καταλόγους.Πατρίδα του ήταν η Μυτιλήνη, ο δε Σουίδας θέτει τη γέννησή του κατά την τριακοστή τρίτη Ολυμπιάδα, δηλαδή περί το 652 π.Χ.. Φημιζόταν για την πολιτική και κοινωνική σοφία του, τη σύνεση και την χρηστότητά του, αλλά και την πολεμική ανδρεία του. Στον πολιτικό στίβο της πατρίδας του εισήλθε ενεργά το 612 π.Χ., όταν από κοινού με τους αδελφούς του Αλκαίου, οι οποίοι ηγούνταν της αριστοκρατικής μερίδας, φόνευσε τον τύραννο Μέλαγχρο. Έξι χρόνια μετά τον βρίσκουμε να οδηγεί τους συμπολίτες τους στον πόλεμο κατά των Αθηναίων, με αντικείμενο την κατοχή του Σιγείου. Ο Πιττακός διακρίθηκε στη μάχη, σκότωσε μάλιστα, στο πλαίσιο μονομαχίας, τον Φρύνωνα, στρατηγό των Αθηναίων, νικητή των Ολυμπίων και διάσημο για το θάρρος και την ανδρεία του. Οι Μυτιληναίοι τον τίμησαν για τα κατορθώματά του, όμως εκείνος από τα εδάφη που του προσφέρθηκαν δέχτηκε μόνο την έκταση που σηματοδοτήθηκε από μια ρίψη του ακοντίου του.Κατόπιν, διέθεσε τη γη για ιερή χρήση η οποία έκτοτε αποκαλείται Πιττακού γή.Ο πόλεμος με τους Αθηναίους έληξε με παρέμβαση του Περιάνδρου, ο οποίος παραχώρησε τη διαφιλονικούμενη έκταση στους Αθηναίους. Οι εσωτερικές ταραχές στην Μυτιλήνη συνεχίστηκαν, υποδαυλισμένες από τη μερίδα των αριστοκρατών, με προεξάρχοντες τον Αλκαίο και τον αδελφό του, Αντιμενίδη. Όταν αυτοί εξορίστηκαν, η πόλη γνώρισε περίοδο σχετικής ηρεμίας, ώσπου οι φυγάδες επιχείρησαν να πετύχουν την επάνοδό τους με τη βία των όπλων. Ο δήμος, προκειμένου να αποκρούσει την απειλή, εξέλεξη ως αισυμνήτη τον Πιττακό, στον οποίο παραχώρησε απόλυτη εξουσία. Ο μεγάλος άνδρας παρέμεινε στο θώκο επί μία δεκαετία (589-579) με την παρέλευση της οποίας παραιτήθηκε από την αρχή εκουσίως.Στη διάρκεια της ηγεμονίας του δεν επιχείρησε να ανατρέψει το πολίτευμα, αλλά επιδόθηκε στη βελτίωση και την αναθεώρηση των νόμων. Οι ολιγαρχικοί τον σκιαγραφούσαν ως τύραννο, ο δε Αλκαίος σε σχόλιό του χαρακτήρισε τον Πιττακό κακοπάτριδα και εξέφρασε την περιφρόνησή του για τον τρόπο με τον οποίο ο λαός τον εξέλεξε ως αισυμνήτη. Ο Πιττακός πέθανε περί το 569, σε ηλικία εβδομήντα ετών κατά τον Διογένη Λαέρτιο, ογδόντα ετών κατά τον Σουίδα και εκατό ετών κατά τον Λουκιανό. Του αποδίδονται πολλά, χαμένα όμως, ελεγειακά ποιήματα, καθώς και πολλά γνωμικά, όπως "χαλεπόν εσθλόν έμμεναι" και το "γίγνωσκε καιρόν". Το πρώτο αποτέλεσε θέμα ωδής του Σιμωνίδη.

ΠΙΤΤΑΚΟΣ

Ατυχίαν μη ονειδίζειν, νέμεσιν αιδούμενον.

(Την ατυχία να μην την κοροϊδεύεις, σεβόμενος την θεία δικαιοσύνη)

Σωφροσύνην φιλείν.

(Να αγαπάς την σωφροσύνη)

Ουδέν άγαν

(Τίποτα μην κάνεις σε μεγάλο βαθμό)

Αρχή άνδρα δείκνυσιν.

(Η εξουσία δείχνει τον άνδρα)

Άρχων, κόσμει σαυτόν.

(Όταν κυβερνάς να στολίζεσαι (με αρετές))

Τους υπηκόους ο άρχων παρασκευάσειε φοβείσθαι μη αυτόν αλλ΄ υπέρ αυτού.

(Ο άρχων πρέπει να κάνει τους υπηκόους του να φοβούνται όχι αυτόν αλλά μήπως αυτός πάθει τίποτα)

Κρατίστην είναι δημοκρατίαν όπου τοις πονηροίς ουκ έξεστιν άρχειν και τοις αγαθοίς ουκ έξεστιν μη άρχειν.

(Ισχυρότατη είναι η δημοκρατία εκείνη  όπου στους μεν πονηρούς δεν επιτρέπεται να κυβερνούν, στους δε καλούς δεν επιτρέπεται να μην κυβερνούν)

Άργος μη ίσθι, μήδ’ αν πλουτής.

(Μην μένεις χωρίς εργασία ακόμα και αν είσαι πλούσιος)

Ανάγκα δ’ ουδέ θεοί μάχονται.

(Εναντίον της ανάγκης, ούτε και οι Θεοί μπορούν να δώσουν μάχη)

Χαλεπόν το εύ γνώναι.

(Είναι δύσκολο πράγμα να ξέρεις τι είναι το σωστό)

Μη πάσι πίστευε.

(Να μην πιστεύεις σε όλους)

Φοβού τα αισχρά.

(Να φοβάσαι αυτά που είναι ανήθικα)

Κάτοπτρον είδους χαλκός εστίν, οίνος δε νου.

(Ο χαλκός είναι καθρέπτη του προσώπου, ο οίνος δε του μυαλού)

Δίδασκε και μάνθανε το άμεινον.

(Να διδάσκεις και να μαθαίνεις ό,τι είναι το καλύτερο)

Μη πλούτει κακώς.

(Να μην αποκτάς πλούτη με κακό τρόπο)

  
3. ΒΙΑΣ Ο ΠΡΙΗΝΕΥΣ

O Βίας ο Πριηνεύς ήταν Έλληνας φιλόσοφος , ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας, και καταγόταν από την Πριήνη της Ιωνίας (625 – 540 π.Χ.), ήταν γιος του Τευτάμου και γνώρισε μεγάλη φήμη και δόξα γύρω στα 570 π.Χ., την περίοδο που βασιλείς της Λυδίας ήταν ο Αλυάττης και ο Κροίσος.Έγινε γνωστός για την δικαιοσύνη του και την ρητορική του δεινότητα. Ο Σάτυρος ο περιπατητικός, που έγραψε τις βιογραφίες των Σοφών, ονόμασε το Βίαντα «προκεκριμένον των Επτά». Σύμφωνα με τον Σάτυρο, όταν κάποτε οι Αθηναίοι, σύμφωνα με κάποιο θρύλο, βρήκαν, ενώ ψάρευαν, ένα χάλκινο τρίποδα με την επιγραφή «τω σοφώ», δηλαδή στον σοφό, έστειλαν το εύρημα τους στο Βίαντα, κρίνοντάς τον σαν τον σοφότερο άνδρα της εποχής του. Ήταν άνθρωπος ανιδιοτελής, δίκαιος, εγκρατής και λιτοδίαιτος. Τα δύο πιο κύρια γνωρίσματα του ήταν η ρητορική του δεινότητα και το ακοίμητο πνεύμα της δικαιοσύνης, απ` το οποίο διακατέχονταν. Στα δικαστήρια συνηγορούσε πάντα δωρεάν, υπερασπίζοντας σ` αυτά τους αδικούμενους πολίτες. Όταν ήταν αναγκασμένος να καταδικάσει κάποιον σε θάνατο, δάκρυζε. Λέγεται ότι κάποτε απελευθέρωσε κάποιες γυναίκες που είχαν γίνει δούλες, καταβάλλοντας τα λύτρα και αφού τις δίδαξε και τις προίκισε, τις έστειλε πίσω στους δικούς τους.Ο Βίας ήταν γνωστός στην αρχαιότητα για τη μεγάλη αγάπη που έτρεφε στην γενέτειρα πατρίδα του και παροιμιώδης έμεινε η μεγάλη δικανική του δεινότητα. Ο Βίας πέθανε σε ηλικία 85 χρονών περίπου, καθώς αγόρευε στο δικαστήριο. Όπως διηγείται ο Διογένης ο Λαέρτιος, πέθανε όπως πεθαίνουν όλοι οι δίκαιοι άνθρωποι. Έγραψε το ποίημα «Περί Ιωνίας, τίνα μάλιστ’ αν τρόπον ευδαιμονοίη» (με ποίον τρόπο δηλαδή θα μπορούσε να ευτυχήσει η Ιωνία), με δύο χιλιάδες στίχους.

Οι Πριηνείς τίμησαν το σοφό, τόσο ενόσω ακόμη ζούσε, όσο και μετά το θάνατό του, όταν και του έστησαν μεγαλοπρεπές μνημείο, το λεγόμενο «Τευτάμειον τέμενος» (από το όνομα του πατέρα του, που λεγόταν Τεύταμος ή Τεντεμίδης). Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως όταν η πατρίδα του Πριήνη κατακτήθηκε από τους Πέρσες, οι δε συμπολίτες του έφευγαν πρόσφυγες από εκεί, συναποκομίζοντας και τα υπάρχοντά τους, κάποιος τον ρώτησε γιατί κείνος δεν παίρνει κάτι μαζί του στη φυγή οπότε, ο Βϊας του απάντησε: «Τα εμά πάντα μετ` εμού φέρω», δηλαδή «Ότι έχω μαζί μου το φέρνω», εννοώντας πως δεν είχε κάτι για να πάρει και αυτός, όπως οι άλλοι.Αναφέρεται επίσης ότι ο Ηράκλειτος, ο οποίος πολύ τον είχε εκτιμήσει, είπε για τον Βία: «Εν Πριήνη Βίας εγένετο ο Τευταμείω, ου πλείων λόγος ή των άλλων», υποδηλώνοντας έτσι πως ο Βίας ήτανε ανώτερος από τους άλλους έξη της χορείας των εφτά αρχαιοελλήνων σοφών.

 ΒΙΑΣ

Οι αγαθοί ευαπάτητοι.

(Οι καλοί εύκολα εξαπατώνται)

Μήτε ευήθης ίσθι μήτε κακοήθης.

(Ούτε αγαθιάρης να είσαι, ούτε κακοήθης)

Ό αν έλη, βεβαίως τηρών διάμενε.

(Εκείνο το οποίο ήθελες εκλέξει να κάνεις, συνέχισέ το σταθερά)

Βραδέως εγχείρει τοις πραττομένοις. Εγχειρίσας δε πράττε βεβαίως.

(Να επιχειρείς αργά (και κατόπιν σκέψεως) αυτά τα οποία πρόκειται να κάνεις. Όταν όμως τα ξεκινήσεις να ενεργείς με αποφασιστικότητα)

Βραδέως εγχείρει, ό δ’ αν άρξη διαβεβαιού.

(Βραδέως να επιχειρείς κάτι. Εκείνο όμως που θα αρχίσεις να κάνεις να το παρακολουθείς ότι θα γίνει)

Ατυχή είναι τον ατυχίαν μη φέροντα.

(Ατυχής είναι εκείνος που δεν μπορεί να υποφέρει την ατυχία)

Το γνώθι σαυτόν χρήσιμον εις νουθεσίαν των αλαζόνων, οι υπέρ την εαυτών δύναμιν φλυαρούσιν.

(Το να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του είναι ωφέλιμο  στους αλαζόνες, οι οποίοι φλυαρούν υπερβάλλοντες την δύναμή τους)

Αφροσύνην μη προσδέχου.

(Την αφροσύνη να μην την παραδέχεσαι)

Φρόνησιν αγάπα.

(Να αγαπάς την σύνεση)

Δοκεί ένδοξος γενέσθαι και βασιλεύς και τύραννος ει τρόποις χρώτο τοις  νόμοις της πατρίδος.

(Είναι φανερό ότι θα γινόταν ένδοξος και Βασιλεύς και Τύραννος, εάν συμπεριφερόταν σύμφωνα με τους Νόμους της Πατρίδας)

Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήση.

(Αν μάθεις πρώτα να κυβερνάσαι, θα μάθεις και να κυβερνάς)

Κρατίστην  είναι δημοκρατίαν εν ή πάντες ως τύραννον φοβούνται τον νόμον.

(Η πλέον καλή από όλες τις δημοκρατίες, είναι εκείνη στην οποία όλοι σαν τύραννο φοβούνται τον νόμο)

Τι γλυκύ ανθρώποις;  Ελπίς.

(Τι είναι γλυκό στους ανθρώπους; Η Ελπίδα)

Ανάξιον άνδρα μη επαίνει διά πλούτον.

(Τον ανάξιο άνδρα μην τον επαινείς για τα πλούτη του)

Νόσος ψυχής, το των αδυνάτων εράν.

(Είναι αρρώστεια της ψυχής, το να επιθυμεί κανείς τα αδύνατα)

Των θανάτων κακός εστίν ο από των νόμων επαγόμενος

(Από τους θανάτους κακός είναι εκείνος, ο οποίος προκαλείται από την επιβολή του Νόμου)

Ζην κρίττόν εστι επί στοιβάδος κατακείμενον και θαρρείν ή ταράττεσθαι χρυσήν έχοντα κλίνην.

(Είναι προτιμότερο να ζει κανείς ξαπλωμένος πάνω σε στρώμα φτωχικό και να διατηρεί το θάρρος του, παρά να αγωνιά πάνω σε χρυσό κρεβάτι)

Περί θεών λέγε, ως εισίν.

(Για τους θεούς να μιλάς όπως τους αρμόζει)

Των ζώων χαλεπώτατόν εστι, των μεν αγρίων ο τύραννος, των δε ημέρων ο κόλαξ.

(Από όλα τα ζώα τα χειρότερα είναι, από τα μεν άγρια ο τύραννος, από τα δε ήμερα  ο κόλακας)

Λάλει καίρια.

(Να λές τα σωστά)

Μη ταχύ λάλει. Μανίαν γαρ εμφαίνει.

(Να μην βιάζεσαι να μιλάς. Γιατί αυτό δείχνει άνθρωπο μανιακό)

Φίλει μεν ως ο μισήσων, μίσει δε ως  φιλήσων.

(Να αγαπάς, σαν να πρόκειται να μισήσεις, και να μισείς σαν να πρόκειται να αγαπήσεις)

Άριστον δοκείν, οίκον είναι εν ω τοιούτος εστίν ο δεσπότης δι’ αυτόν, οίος έξω διά τον νόμον.

(Άριστη μου φαίνεται η οικία στην οποία ο οικοδεσπότης της μέσα σε αυτήν συμπεριφέρεται με τον ίδιο τρόπο επειδή την σέβεται, όπως συμπεριφέρεται κι έξω επειδή σέβεται  τον νόμον)

Το μεν ισχυρόν γενέσθαι, της φύσεως έργον. Το δε λέγειν δύνασθαι τα συμφέροντα τη πατρίδι, ψυχής ίδιον και φρονήσεως.

(Το να είναι κανείς ισχυρός είναι έργο της φύσης. Το να μπορεί να λέει όμως αυτά που συμφέρουν την πατρίδα είναι γνώρισμα της ψυχής και της σύνεσης)

Πείσας λάβε, μη βιασάμενος.

(Να παίρνεις όταν έχεις πείσει τον άλλον, όχι με την βία)

Νόει το πραττόμενον.

(Να κατανοείς αυτό το οποίο κάνεις)

Ό,τι αν αγαθόν πράττης, Θεούς μη σεαυτόν αιτιών.

(Ό,τι καλό κάνεις, να το αποδίδεις στους θεούς όχι στον εαυτό σου)

Κτήσαι εν μεν νεότητι ευπραξίαν, εν δε τω γήρα σοφίαν.

(Να αποκτάς στην μεν νεότητά σου την ευτυχία από της σωστές πράξεις, στην γεροντική σου δε ηλικία, σοφία)

Εφόδιον από νεότητος εις γήρας αναλάμβανε σοφίαν. Βεβαιότερον γαρ τούτο άλλων κτημάτων.

(Από τη νεανική σου ηλικία να παίρνεις σαν αναγκαίο εφόδιο για τα γηρατειά την σοφία. Γιατί αυτή είναι το σταθερότερο απόκτημα από όλα τα άλλα)

Ων η τύχη κυρία δούναι και αφελέσθαι, ου δεήσει ουδενός.

(Δεν έχεις ανάγκη κανενός πράγματος, από εκείνα που η τύχη έχει το δικαίωμα να σου τα δίνει ή να σου τα αφαιρεί)

4. ΣΟΛΩΝ Ο ΑΘΗΝΑΙΟΣ

Ο Σόλων (περ. 639 - 559 π.Χ.) ήταν σημαντικός Αθηναίος νομοθέτης, φιλόσοφος, ποιητής και ένας από τους επτά σοφούς της αρχαίας Ελλάδας.Ανήκε σε πλούσια και αριστοκρατική οικογένεια, η οποία καταγόταν από τη γενιά του βασιλιά της Αθήνας Κόδρου. Ο πατέρας του ονομαζόταν Εξηκεστίδης· αυτός φρόντισε για την εκπαίδευση και ανατροφή του γιού του. Όταν ο Σόλων έχασε την περιουσία του, στράφηκε προς το εμπόριο και ταξίδεψε στην Αίγυπτο και τη Μ. Ασία. Επωφελούμενος από τα ταξίδια του αυτά μελέτησε ξένους πολιτισμούς και νόμους, καθώς και τον πολιτικοοικονομικό βίο των άλλων χωρών. Τα εφόδια που απέκτησε τα χρησιμοποίησε αποτελεσματικά για την κοινωνική και οικονομική ανόρθωση της πατρίδας του και έτσι κατόρθωσε να αναδειχτεί στο σπουδαιότερο άνδρα της εποχής του.Την εμπιστοσύνη του λαού την κέρδισε πρώτα με το ποιητικό του έργο. Ο Σόλων υπήρξε και ελεγειακός ποιητής. Έγραψε ελεγεία με τίτλο "Σαλαμίς", στην οποία προτρέπει τους Αθηναίους να ανακτήσουν το αγαπημένο τους νησί. Από την ελεγεία αυτή σώζονται μόνο οκτώ στίχοι. Ο Σόλων έγραψε επίσης πολιτικές ελεγείες, από τις οποίες έχουμε μεγαλύτερα αποσπάσματα. Σε αυτές εκφράζει τα πολιτικά του φρονήματα και αντανακλά τη φιλοπατρία του και την αγάπη του προς τη δικαιοσύνη. Οι ελεγείες του ονομάστηκαν "γνωμικές", επειδή περιέχουν πολλές γνώμες. Με τους φλογερούς του στίχους επηρέασε την αθηναϊκή κοινή γνώμη, συμβουλεύοντας, ενθαρρύνοντας και ενθουσιάζοντας τους Αθηναίους. Στα ποιήματά του έκανε τη διαπίστωση ότι η κακοδαιμονία της πόλης και οι φιλονικίες οφείλονται στον αγώνα των τάξεων και υποσχόταν τη θεραπεία του κακού. Γι' αυτό οι Αθηναίοι τον επέλεξαν ως νομοθέτη, για να αποκαταστήσει την ειρήνη με τη μεταβολή των θεσμών.

Ως συνέπεια βίαιης και μακροχρόνιας εξέγερσης των πολιτών ενάντια στους ευγενείς, ο Σόλων κλήθηκε κοινή συναινέσει των αντιμαχόμενων μερών, το 594/3 π.Χ. με έκτακτη διαδικασία να νομοθετήσει και για το έργο αυτό εξοπλίστηκε με έκτακτες εξουσίες. Εκείνο το έτος εξελέγη άρχων από το δήμο της Αθήνας και όχι από τον Άρειο Πάγο, όπως προέβλεπε το αθηναϊκό πολίτευμα της εποχής. Του δόθηκαν οι έκτακτες εξουσίες του διαλλακτού, δηλ. του μεσολαβητή, του συμφιλιωτή, και του νομοθέτου, τις οποίες διατήρησε και μετά το τέλος της ετήσιας αρχοντείας του. Οι νόμοι που θέσπισε δημοσιεύτηκαν ίσως το 592/1 π.Χ. Ο Σόλων, για να αποφύγει μεταβολές της νομοθεσίας του και για να μην αναμειχθεί στην εφαρμογή της, αποδήμησε για δέκα χρόνια. Στην ενέργειά του αυτή διακρίνεται μια πρώτη εφαρμογή της διάκρισης της νομοθετικής από την εκτελεστική εξουσία. Κρίνοντας από την τυραννία του Πεισίστρατου και των διαδόχων του, που εγκαθιδρύθηκε το 561 π.Χ. και διάρκεσε ως το 510 π.Χ., οι μεταρρυθμίσεις του Σόλωνα φαίνεται πως δεν αντιμετώπισαν πλήρως τα προβλήματα που επιδίωκαν να λύσουν. Η ουσία τους όμως διατηρήθηκε και μετά το τέλος της τυραννίας και αποτέλεσε το θεμέλιο πάνω στο οποίο εδραιώθηκε η κλασική αθηναϊκή δημοκρατία.Ο Σόλων κατά τη διάρκεια των δέκα χρόνων της αυτοεξορίας του επισκέφτηκε, μεταξύ άλλων, και το βασιλιά των Σάρδεων Κροίσο, ο οποίος τον ρώτησε αν γνώριζε κανέναν άνθρωπο πιο ευτυχισμένο από αυτόν. Ο Σόλων του ανέφερε τρεις περιπτώσεις ευτυχισμένων ανθρώπων και τον συμβούλεψε με το γνωστό: "Μηδένα προ του τέλους μακάριζε" (=μη μακαρίζεις κανέναν, προτού να δεις το τέλος του). Όταν ξαναγύρισε στην Αθήνα, τη βρήκε σε πολύ καλή κατάσταση χάρη στα δικά του νομοθετικά μέτρα και πέθανε ευτυχισμένος σε βαθιά γεράματα.

ΣΟΛΩΝ

Άρχεσθαι μαθών, άρχειν επιστήση.

(Αν μάθεις πρώτα να κυβερνάσαι, θα μάθεις και να κυβερνάς)

Μετριώτερον άρχοντα ποιεί και τύραννον επιεικέστερον ο πείθων  ως άμεινον είη το μη άρχειν ή το άρχειν.

(Μετριοπαθέστερο κάνει τον άρχοντα και επιεικέστερο τον τύραννο, εκείνος που θα μπορούσε να τους πείσει ότι προτιμότερο θα ήταν να μην κυβερνούν παρά να κυβερνούν)

Ανδρών δ’ εκ μεγάλων πόλις όλλυται.

(Η πατρίδα από τους μεγάλους άνδρες καταστρέφεται)

Ο των περισσών ζήλος, ευθύς ακολουθεί και συνοικίζεται τη χρεία των αναγκαίων.

(Η σφοδρή επιθυμία για την απόκτηση περιττών πραγμάτων, ακολουθεί ευθύς αμέσως μετά την απόκτηση των αναγκαίων)

Μηδένα προ του τέλους μακάριζε.

(Κανένα να μην καλοτυχίζεις πριν να δεις το τέλος της ζωής του)

Χρω τοις Θεοίς.

(Να χρησιμοποιείς (επικαλείσαι) τους θεούς)

Πάντη δ’ αθανάτων  αφανής νόος ανθρώποισιν.

(Η σκέψη των αθανάτων θεών είναι ανεξερεύνητη από τους ανθρώπους)

Το Θείον  φθονερόν και ταραχώδες.

(Οι Θεοί είναι γεμάτοι φθόνο και δημιουργούν ταραχές)

Τον λόγον είδωλον είναι των έργων.

(Ο λόγος είναι η εικόνα των έργων)

Όσον εν πολέμω δύναται σίδηρος τοσούτον εν πολιτεία λόγος εύ έχων ισχύει.

(Όση δύναμη έχει στον πόλεμο ο σίδηρος, άλλη τόση δύναμη έχει στην Πολιτεία ο  λόγος)

Τοις σεαυτού πράος ίσθι.

(Στους δικούς σου ανθρώπους να είσαι πράος)

Γηράσκων δ’ αιεί πολλά διδασκόμενος.

(Γηράσκω συνεχώς και πάντοτε μαθαίνοντας)

Τα σπουδαία μελέτα.

(Να μελετάς ό,τι αξίζει να μελετηθεί)

Έργμασιν εν μεγάλοις, πάσιν αδείν χαλεπόν..

(Σε μεγάλα έργα είναι δύσκολο να είναι όλοι ευχαριστημένοι)

Συμβούλευε μη τα ήδιστα, αλλά τα βέλτιστα.

(Να συμβουλεύεις όχι τα πιο ευχάριστα, αλλά τα πιο ωφέλιμα)

Φίλους μη ταχύ κτώ, ούς δ’ αν κτήση, μη ταχύ αποδοκίμαζε.

(Φίλους να μην αποκτάς σύντομα, εκείνους όμως που θα αποκτήσεις να μην τους αποδοκιμάζεις εύκολα)

Μη ψεύδου, αλλ’ αλήθευε.

(Να μην λες ψεύδη, αλλά την αλήθεια)

5. ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ Ο ΚΟΡΙΝΘΙΟΣ

Ο Περίανδρος ο Κυψέλου, Κορίνθιος, ήταν περιώνυμος για την κακουργία αλλά και τη μεγαλοπραγμοσύνη και σοφία του τύραννος της Κορίνθου (668 – 584π.Χ.) που διαδέχθηκε τον πατέρα του Κύψελο που είχε ανατρέψει την δωρική αριστοκρατία. Υπήρξε στην αρχή πολύ ηπιότερος του πατρός του αλλά αργότερα παρασύρθηκε σε αδικοπραγίες και ωμότητες. Ο Ηρόδοτος μας πληροφορεί ότι κάποτε ο Περίανδρος ζήτησε συμβουλή από τον τύραννο της Μιλήτου Θρασύβουλο πώς να στερεώσει καλλίτερα την Αρχή του και έλαβε με συμβολική πράξη την απάντηση ότι θα πρέπει να εξοντώσει κάθε ισχυρό αντίπαλο ή αντιδρώντα στο έργο του.Έκτοτε ο Περίανδρος δεν δίστασε ακόμη και να διαπράξει φόνους οικείων του. Έτσι φόνευσε με λακτίσματα τη γυναίκα του Λυσίδη την οποία και αποκαλούσε θωπευτικά «Μέλισσα». Μεταμεληθείς, με την ιδέα της εξιλέωσης, πρόσθεσε νέο αποτρόπαιο έγκλημα όταν κάλεσε σε επίσημη εορτή στην αυλή του τις επιφανέστερες γυναίκες της Κορίνθου ξεγύμνωσε αυτές και έκαψε τα ενδύματα και τα κοσμήματά τους επί της πυράς της εστίας. Τον εκ Λυσίδης γιο του Λυκάφρονα επειδή αντέδρασε στις συμπεριφορές του αυτές εξόρισε στην Κέρκυρα που τότε υπαγόταν στην Κόρινθο. Όταν αργότερα τον ανακάλεσε, ο Λυκάφρονας αρνήθηκε την πατρική και δημόσια θέση λέγοντας πως δεν μπορεί να συζεί με τον φονιά της μητέρας του. Τότε ο Περίανδρος δέχθηκε να παραιτηθεί υπέρ του γιου του και να αποσυρθεί στην Κέρκυρα. Όταν όμως πληροφορήθηκαν τούτο οι Κερκυραίοι φοβούμενοι μη τύχουν άλλης καταπίεσης φόνευσαν τον Λυκάφρονα. Ο Περίανδρος τότε για να τους τιμωρήσει συγκέντρωσε 300 παίδες των καλλιτέρων οικογενειών της Κέρκυρας και τους έστειλε στο Βασιλιά της Λυδίας Αλυάττη για να τους ευνουχίσει κατά το ασιατικό έθιμο. Το πλοίο όμως προσάραξε στη Σάμο και οι νέοι ελευθερώθηκαν.

Ο Περίανδρος αν και αγαπούσε τις στρατιωτικές επιδείξεις φαίνεται πως δεν ενεπλάκη σε εξωτερικούς πολέμους. Τον μοναδικό που οργάνωσε ήταν κατά του πεθερού του Προκλέα, τυράννου της Επιδαύρου, με λόγο αιτίας το θάνατο της κόρης του. Αυτές είναι περίπου οι μαρτυρίες των παλαιών που διασώθηκαν περί του Περίανδρου που ίσως να είναι ψευδείς ή υπερβολικές αν γίνει σύγκριση με άλλα γεγονότα από τα οποία διαπιστώνεται ότι επί εποχής του η Κόρινθος ανυψώθηκε σε δύναμη και ακμή και έφθασε να γίνει θαλασσοκράτειρα. Εκτός όμως αυτού ο Περίανδρος υπήρξε και κοινωνικός αναμορφωτής, νομοθέτησε κατά της ασωτίας, πολυτέλειας, εύρεση εργασίας σε φτωχούς και φορολογίας των πλουσίων. Προστάτευσε τα γράμματα και τις τέχνες και κατέστησε την αυλή του κέντρο πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Για δε τη σπάνια θυμοσοφία του κατατάχθηκε μεταξύ των επτά σοφών του αρχαίου κόσμου.Προϊόντα της διανοητικής γονιμότητας και ανθηρότητάς του αποτελούν αφενός ένα μακρύ ποίημά του με τίτλο «Υποθήκες στον ανθρώπινο βίο» από το οποίο ελάχιστα αποσπάσματα διασώθηκαν και αφετέρου τα αποφθέγματά του που αποστάζουν ευγένεια αισθήματος, αλάθητο πείρα και πρακτική σοφία.

ΠΕΡΙΑΝΔΡΟΣ

Τους μέλλοντας ασφαλώς τυραννήσειν, δει τη ευνοία δορυφορείσθαι και μη τοις όπλοις.

(Εκείνοι που θέλουν να διατηρήσουν με βεβαιότητα την εξουσία, πρέπει να μην την επιβάλλουν με τη βία αλλά με την καλοσύνη)

Τω κατ’ ανάγκην άρχοντα και το εκουσίως αποστήναι κίνδυνον φέρει.

(Σε εκείνον που κυβερνά με την βία και η εκούσια ακόμη απομάκρυνση του από την αρχή, περιέχει κινδύνους)

Κέρδος αισχρόν βαρύ κειμήλιον.

(Το ανήθικο κέρδος είναι βαρειά κληρονομιά)

Λοιδόρει ως ταχύ φίλος εσόμενος.

(Όταν κατηγορείς κάποιον, να το κάνεις σαν να πρόκειται σύντομα να γίνεις φίλος του)

Ελευθερία εστί αγαθή συνείδησις.

(Ελευθερία είναι η ήρεμη συνείδηση)

Καιρόν πρόσμενε.

(Περίμενε τον κατάλληλο καιρό)

Φίλοις ευτυχούσι και ατυχούσιν ο αυτός ίσθι.

(Στους φίλους να συμπεριφέρεσαι το ίδιο και αν ευτυχούν και αν δυστυχούν)

Αληθείας έχου.

(Να λες την αλήθεια)

Θνητά φρόνει.

(Να σκέπτεσαι όπως αρμόζει σε θνητούς)

Σαυτού μη αμέλει.

(Να μην παραμελείς τον εαυτό σου)

Δυστυχών, κρύπτε, ίνα μη τους εχθρούς ευφρανής.

(Όταν δυστυχείς απόκρυβε την δυστυχία σου, για να μην ευχαριστήσεις τους εχθρούς σου)

Έριν μίσει.

(Να μισείς τις φιλονικίες.

Μελέτα το παν.

(Να ερευνάς τα πάντα)

Χάριν απόδος.

(Να ανταποδίδεις μια χάρη που σου έκαναν)

Ευεργέτας τίμα.

(Να τιμάς τους ευεργέτες σου)

Λόγων απορρήτων εκφοράς μη ποιού.

(Να μην αποκαλύπτεις μυστικά λόγια)

Μη επί παντί λυπού.

(Να μην λυπάσαι για το κάθε τι)

Αμαρτών μεταβουλεύου.

(Εάν κάμεις κάποιο σφάλμα να το αναγνωρίζεις και να μετανοείς)

Φθονέεσθαι κρέσσον εστίν ή οικτείρεσθαι.

(Είναι καλύτερα να σε φθονούν παρά να σε λυπούνται)

Θνήσκε υπέρ Πατρίδος.

(Να πεθαίνεις για την Πατρίδα σου)

Χόλου κρατέειν.

(Να κυριαρχείς του θυμού σου)

Επισφαλής προπέτεια.

(Η απερίσκεπτη βιασύνη είναι επικίνδυνη)

Ικέτας ελέει.

(Να συγχωρείς αυτούς που σε παρακαλούν)

Διαβολήν μίσει.

(Να μισείς τις διαβολές)

Σοφοίς χρώ.

(Να συναναστρέφεσαι τους σοφούς)

Μη μόνον τους αμαρτάνοντας κόλαζε αλλά και τους μέλλοντας κώλυε.

(Να μην αρκείσαι στο να τιμωρείς αυτούς που διαπράττουν σφάλματα αλλά να εμποδίζεις και εκείνους που πρόκειται να το κάνουν)

Ό αν ομολογήσης, διατήρει.

(Εκείνο για το οποίο θα συμφωνήσεις, να το διαφυλάτεις (να κρατάς τον λόγο σου))

6. ΘΑΛΗΣ Ο ΜΙΛΗΣΙΟΣ

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (περ 630/635 π.Χ. - 543 π.Χ.), προσωκρατικός φιλόσοφος, που δραστηριοποιήθηκε στις αρχές του 6ου αιώνα π.Χ. στη Μίλητο. Του αποδίδεται το έργο Ναυτική Αστρολογία, αλλά θεωρείται μάλλον αμφίβολο αν έγραψε ο ίδιος. Για την ανασύσταση της σκέψης του βασιζόμαστε αποκλειστικά σε μαρτυρίες. Η παράδοση κατατάσσει τον Θαλή μεταξύ των επτά σοφών και τον περιγράφει ως άνθρωπο με πλατιές γνώσεις και μεγάλη επινοητικότητα. Το σημαντικότερο είναι, ωστόσο, ότι μέσω της προβληματικής του για την αρχή του κόσμου ανήγαγε τα πολλαπλά φαινόμενα του κόσμου σε μία απρόσωπη, μοναδική ή ενιαία αρχή, γεγονός που τον κατατάσσει δίκαια στη χορεία των φιλοσόφων και σε έναν απο τους επτά μεγάλους σοφούς της αρχαίας Ελλάδας. Ο Θαλής είναι γνωστός και για την επιτυχημένη πρόβλεψη της ηλιακής έκλειψης του 585. Ο Θαλής ο Μιλήσιος ανακάλυψε επίσης τις τροπές (ηλιοστάσια), το ετερόφωτο της Σελήνης, καθώς και τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό, από τις ελκτικές ιδιότητες του ορυκτού μαγνητίτη και του ήλεκτρου (κεχριμπάρι).

Στην κοσμολογία του φιλόσοφου σημαντικό ρόλο παίζει το νερό (ύδωρ). Του αποδίδονται οι κοσμολογικές απόψεις οτι "η Γη έχει τη μορφή ενός κυκλικού δίσκου που στηρίζεται στο νερό" και ότι "το νερό είναι η αρχή των πάντων". Σύμφωνα με τον Αριστοτέλη στο (Περί Ουρανού Β 13) ήταν η αρχαιότερη θεωρία που είχε διατυπωθεί και είχε παραδοθεί από τον Θαλή. Τούτη η άποψη φέρει ίχνη των ομηρικών και των ησιόδειων κοσμολογικών αντιλήψεων, ιδιαίτερα της εικόνας του Ωκεανού ποταμού που περιβάλλει την Γη και είναι πηγή όλων των υδάτων. Η ιδέα, όμως ότι κάτω από τη γη υπάρχουν νερά, στρέφει το ενδιαφέρον της έρευνας προς την πλευρά της Βαβυλωνιακής και της Αιγυπτιακής μυθολογίας και υποδεικνύει ως ένα βαθμό μια άμεση επαφή του Θαλή με τις μυθολογίες της Εγγύς Ανατολής. Είτε θεωρούσε ότι το νερό εκτός από κοσμογονική αρχή συμμετέχει στη σύσταση του κοσμου είτε όχι, το σημαντικό είναι ότι ο φιλόσοφος αφαιρεί από το νερό τη θεϊκή του ιδιότητα και το αναγνωρίζει μόνον ως φυσικό σώμα.

. Όπως μας παραδίδει ο Αριστοτέλης στο Περί Ψυχής Α5 και Α3 ο Θαλής πίστευε πως ο κόσμος είναι γεμάτος θεους (πάντα πλήρη θεών είναι) και ότι η ψυχή είναι κάτι το κινητικό (κινητικόν τι). Πρόκειται ουσιαστικά για μια αρχαϊκή διατύπωση της θεωρίας του υλοζωισμού, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος είναι ζωντανός και έμψυχος, γεγονός που πιστοποιείται από την κινητικότητά του. Ο υλοζωισμός στην νεότερη έννοιά του θεωρεί ως δομικό στοιχείο του κόσμου το φυσικό στοιχείο εννοώντας το ως έμβιο, ως οντότητα στην οποία η ύλη και η ενέργεια είναι αδιάσπαστα ενωμένες.

ΘΑΛΗΣ

Πως αν τις ατυχίαν ράστα φέρει;  Ει τους εχθρούς χείρον πράσσοντας βλέποι.

(Πως είναι δυνατόν να υποφέρι κανείς την ατυχία πιο εύκολα; Αν βλέπει τους εχθρούς του να δυστυχούν περισσότερο από εκείνον)

Τι δύσκολον; Το εαυτόν γνώναι.

(Τι είναι δύσκολο; Το να γνωρίσει κανείς τον εαυτό του)

Ευδαιμονίαν άρχοντος νομίζειν, ει τελευτήσειε γηράσας κατά φύσιν.

(Να θεωρείς ευτυχισμένο τον άρχοντα ο οποίος θα κατορθώσει πρώτ’ απ’ όλα να γεράσει, και έπειτα να πεθάνει από φυσικό θάνατο)

Τι δύσκολον θεάσαι; γέροντα τύραννον.

(Τι είναι δύσκολο να δει κανείς ; Τύραννο που πρόφτασε να γεράσει)

Γεωργού αύρας και ονωνίδας αντί πυρών  και κριθών συγκομίζειν εθέλοντος, ουδέν διαφέρει τύραννος ανδραπόδων μάλλον άρχειν ή ανδρών βουλόμενος.

(Ο τύραννος που θέλει να κυβερνά περισσότερο δούλους παρά  ανθρώπους ελεύθερους, δεν διαφέρει καθόλου από τον γεωργό που προτιμά να συγκομίζει ήρας και παράσιτα παρά σιτάρι και κριθάρι)

Κρατίστην είναι δημοκρατίαν την μήτε πλουσίους άγαν μήτε πένητας έχουσαν πολίτας.

(Αρίστη είναι η Δημοκρατία εκείνη η οποία δεν έχει, ούτε υπερβολικά πλουσίους ούτε υπερβολικά φτωχούς πολίτες)

Τι κοινότατον; Ελπίς. και γαρ οίς άλλο μηδέν, αύτη παρέστη.

(Τι είναι το πιο κοινό σε όλους; Η Ελπίδα. Γιατί και τίποτα άλλο να μην υπάρχει, αυτή παρευρίσκεται)

Τι πρεσβύτερον; Θεός. Αγέννητον γαρ εστίν.

(Τι είναι πρεσβύτερον; Ο Θεός. Γιατί είναι αγέννητος (προϋπάρχει))

Πιστόν γη, άπιστον θάλασσα, άπληστον κέρδος.

(Ασφαλής είναι η στεριά, επισφαλής η θάλασσα, αχόρταγο το κέρδος)

Αγάπα τον πλησίον.

(Να αγαπάς τον πλησίον σου)

Τι ισχυρότατον; Ανάγκη. Μόνον γαρ ανίκητον.

(Τι είναι ισχυρότατο; Η ανάγκη. Γιατί μόνο αυτή δεν νικάται)

Της γης αναιρεσθείσης σύγχυσιν τον όλον έξειν κόσμον.

(Αν η γη καταστραφεί, ολόκληρος ο κόσμος (Σύμπαν) θα αναστατωθεί)

Γεώδη τα άστρα.

(Τα άστρα αποτελούνται από τα ίδια συστατικά με την γη)

Ειρήνην αγάπα.

(Να αγαπάς την ειρήνη)

Καιρόν γνώθι.

(Να γνωρίζεις την αξία του καιρού)

Τι σοφώτερον; Χρόνος. Τα μεν γαρ εύρηκεν ούτος ήδη, τα δ’ ευρήσει.

(Τι είναι το πιο σοφό; Ο χρόνος. Γιατί αυτά μεν αυτός τα έχει ανακαλύψει ήδη, τα άλλα δε θα τα ανακαλύψει στο μέλλον)

Τι βλαβερώτατον; Κακία. Και γαρ τα χρηστά βλάπτει παραγενομένη.

(Τι είναι το πιο βλαβερό; Η κακία. Γιατί βλάπτει και τα καλά όταν τα πλησιάσει)

Τι κάλλιστον; Κόσμος. Παν γαρ το κατά τάξιν  τούτου μέρος εστί.

(Τι είναι ωραιότατο; Ο Κόσμος. Γιατί οτιδήποτε γίνεται με τάξη, είναι δικό του μέρος)

Κάλλιστον Κόσμος. Ποίημα γαρ Θεού.

(Το ωραιότερο πράγμα είναι ο Κόσμος. Γιατί είναι έργο του Θεού)

Τι τάχιστον; Νους. Δια παντός γαρ τρέχει.

(Τι είναι ταχύτατο; Ο Νους. Γιατί τρέχει δια μέσου όλων)

Απραγούντας μη ονείδιζε. Επί γαρ τούτους νέμεσις Θεών κάθηται.

(Τους οκνηρούς μην τους κατηγορείς. Γιατί πάνω τους κάθεται από τώρα η τιμωρία των θεών)

Ου χείρον μοιχείας επιορκία.

(Η καταπάτηση του όρκου δεν είναι λιγότερο ανήθικη πράξη από την μοιχεία)

Το παρόν εύ ποίει.

(Να καθιστάς ευχάριστο τον παρόντα καιρό σου)

Όσα νεμεσάς τω πλησίω, αυτός μη ποίει.

(Όσα μισείς στον διπλανό σου, εσύ ο ίδιος μην τα κάνεις)

Μη διαβαλλέτω σε λόγος προς τους πίστεως κεκοινωνηκότας.

(Η συκοφαντία να μη σε κάνει να χάνεις την εμπιστοσύνη σου, από εκείνους με τους οποίους συναλλάσσεσαι)

Τι εύκολον; Το άλλω υποτίθεσθαι.

(Τι είναι εύκολο; Το να συμβουλεύει κανείς τον άλλον)

Φίλων παρόντων και απόντων μεμνήσθαι.

(Πρέπει να ενθυμούμεθα τους φίλους όχι μόνο όταν είναι παρόντες αλλά και όταν είναι απόντες)

Τον φίλον κακώς μη λέγε, μη δ’ εύ τον εχθρόν. Ασυλλόγιστον γαρ το τοιούτον.

(Τον φίλο σου να μην τον κακολογείς, ούτε και να επαινείς τον εχθρό. Γιατί αυτό είναι ανόητο)

7. ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ

Ο Κλεόβουλος o Ρόδιος (600–530 π.Χ.), ήταν σύμφωνα με τον Πλούταρχο, τύραννος της Λίνδου στη Ρόδο κι ένας από τους επτά σοφούς. Ονομάζεται και «Κλεόβουλος ο Λίνδιος» διότι ως γνωστόν η Ρόδος στα παλιά χρόνια ήταν χωρισμένη στις τρεις αρχαίες πόλεις: Λίνδος, Κάμειρος και Ιάλυσος των οποίων μέρη διασώζονται μέχρι και σήμερα. Κατά την επικρατέστερη άποψη ο σοφός είχε Δωρική προέλευση, ο ίδιος δε, έλεγε πως έλκει την καταγωγή του απευθείας από τον Ηρακλή. Έζησε την ίδια εποχή με το Σόλωνα, γεγονός που το επιβεβαιώνει μία επιστολή του που διασώθηκε και απευθύνεται στον Αθηναίο νομοθέτη.

Ο Κλεόβουλος ξεχώριζε για τη δύναμη και την ομορφιά του. Είχε ταξιδέψει πολύ και είχε γνωρίσει την αιγυπτιακή φιλοσοφία. Η Λίνδος κατά την εποχή του Κλεόβουλου, γνώρισε τεράστια πολιτιστική ακμή κι έγινε κέντρο των τεχνών και του πολιτισμού. Ο Κλεόβουλος ήταν αυτός που αναβίωσε την λατρεία της Λίνδιας Αθηνάς κι έχτισε έναν θαυμάσιο ναό, στον χώρο του παλιού ναού της Αθηνάς, ο οποίος χρονολογείται από την Μυκηναϊκή περίοδο. Από τα έμμετρα αινίγματα για τα οποία φημίζεται ο Κλεόβουλος δε διασώθηκε παρά μόνο το ακόλουθο, η λύση του οποίου είναι το έτος, οι μήνες και οι μέρες: «ένας ο πατέρας και τα παιδιά του δώδεκα. Καθένα από τα παιδιά έχει δυο φορές τριάντα θυγατέρες που έχουν όψη διαφορετική. Άλλες είναι άσπρες κι άλλες μαύρες κι ακόμη όλες είναι αθάνατες κι όλες πεθαίνουν».

Πέθανε στη Λίνδο, σε ηλικία 70 ετών, και στο μνήμα του επάνω οι Ρόδιοι, χάραξαν το επίγραμμα: «Άνδρα σοφόν Κλεόβουλον αποφθίμενον καταπένθει ηδε πατρίς Λίνδος, πόντω αγαλλόμενην», που σημαίνει: «Τον σοφό Κλεόβουλο κλαίει αυτή εδώ η πατρίδα του, η Λίνδος, η από τη γύρω θάλασσά της λαμπρυνόμενη». Μεταξύ των άλλων ο Κλεόβουλος έγραψε – κατά τη σχετική παράδοση – και 3.000 γρίφους (αινίγματα), καθώς και πλήθος επιγράμματα. Στον Κλεόβουλο αποδίδεται και το επιτύμβιο επίγραμμα που είναι γραμμένο στον τάφο του βασιλιά των Φρυγών, Μίδα.

ΚΛΕΟΒΟΥΛΟΣ

Ευδαιμονίαν άρχοντος νομίζειν ει μηδενί πιστεύοι των συνόντων.

(Να θεωρείτε ως ευτυχή τον άρχοντα εκείνον, ο οποίος δεν έχει εμπιστοσύνη σε κανένα από αυτούς που τον περιβάλλουν)

Ευπορούντα μη υπερήφανον είναι, απορούντα μη ταπεινούσθαι.

Όταν είσαι πλούσιος να μην είσαι υπερήφανος, όταν δε είσαι φτωχός να μην ταπεινώνεσαι)

Όταν τις εξίη της οικίας ζητείτω, πρώτερον τι μέλλει πράσσειν και όταν εισέλθη πάλιν ζητείτω τι έπραξε.

(Όταν κάποιος εξέρχεται από το σπίτι του ας εξετάζει τι πρόκειται να κάνει και όταν εισέλθει πάλι ας εξετάζει τι έκανε)

Οψιμανθή είναι μάλλον ή αμαθή.

(Καλλίτερα να μαθαίνεις έστω και αργά παρά να παραμένεις αμαθής)

Αρετής οικείον είναι, κακίας αλλότριον.

(Γνώρισμα της αρετής είναι, κάθετι που είναι ξένο στην κακία)

Λόγων τε πλήθος. Αλλ’ ο καιρός αρκέσει.

(Από λόγια υπάρχουν πλήθος. Αλλά ο καιρός θα δείξει)

Γυναικί μη φιλοφρονείσθαι, μηδενί μάχεσθαι, αλλοτρίων παρόντων. Το μεν γαρ άνοιαν, το δε μανίαν σημαίνειν.

(Προς την γυναίκα σου μπροστά σε ξένους ούτε πολλές φιλοφρονήσεις να της κάμεις, ούτε να είσαι εριστικός μαζί της. Γιατί το μεν πρώτο φανερώνει μωρία, το δε δεύτερο παραφροσύνη)

Βία μηδέν πράττειν.

(Τίποτα μην κάνεις με την βία)

Μη ματαίως άχαρις γινέσθω.

(Να μην γίνεσαι δυσάρεστος χωρίς λόγο)

Έχθραν διαλύειν)

(Τα διαλύεις την έχθρα που έχεις  με κάποιον)

Δει παιδεύεσθαι και τας παρθένους.

(Πρέπει να μορφώνονται και τα κορίτσια)

Τον του δήμου εχθρόν πολέμιον νομίζειν.

(Τον εχθρό του λαού να τον θεωρείς και δικό σου εχθρό)

Φρόνει το κεδνόν.

(Να σκέπτεσαι κάτι πολύτιμο (που να αξίζει))