Εύανδρος ο Αρκάδας Εκπολιστιστής της Ιταλίας

Ο Εύανδρος κατάγoνταν σύμφωνα με την μυθολογία απο τους Αρκάδες ενα αρχαίο Ελληνικό φύλο που ηταν εγκατεστημένο στην ορεινή Πελοπόννησο και θεωρείται απο τα αρχαιότερα στον Ελλαδικό χώρο. Οι Αρκάδες ήταν συγγενικό φύλο των Πελασγων.Ο Εύανδρος ζούσε στην πόλη Παλλάντιο στην Αρκαδια και ήταν γιος του Ερμή και της νύμφης Τελφούσας ή Νικοστράτης, κόρης του Λάδωνα.Κάποια στιγμή αποφάσισε, να φύγει και να βρει γη να ιδρύσει αποικία. Μετά από ταξίδι έφτασε στην περιοχή της σημερινής Ρώμης, στην αριστερή όχθη του Τίβερη ποταμού. Εκεί βρήκε και αλλους Αρκάδες απόγονους του Οίνωτρου του βασιλέα της Αρκαδίας και ιδρυτή αποικίας στην σημερινή Ιταλία.Ο Φαύνος ηταν ο βασιλιάς των ντόπιων κατοίκων τοτε και αναγνωρίζοντας την κοινή τους καταγωγή τον υποδέχτηκε και του επέτρεψε να εγκατασταθεί σε έναν από τους λόφους της περιοχής. Ο Εύανδρος ίδρυσε έναν μικρό οικισμό και έδωσε στον λόφο το όνομα της πατρίδας του Παλλάντιον.

 Ο Εύανδρος βασίλεψε ειρηνικά και θεωρείται ότι συνέβαλε στον εκπολιτισμό των ντόπιων με την εισαγωγή της γραφής και της μουσικής Ο Εύανδρος εισήγαγε στην περιοχή τις σημαντικότερες θεότητες της πατρίδας του και τις γνωστότερες Αρκαδικές την Δήμητρα, τον Ποσειδώνα, τον Λύκαιο Δία και τον Πάνα απο αυτούς προέρχονται και οι γνωστότεροι αργότερα μύθοι ίδρυσης της Ρώμης. Η λύκαινα που ανέθρεψε Ρωμύλο και Ρέμο ήταν συνήθεια προερχόμενη απο τα Αρκαδικά μυστήρια του Λυκαίου Διός ενώ τα «Λουπερκάλια» (Lupus= λύκος) ήταν μεταφύτευση της γιορτής των Λυκαίων.Στο νέο Παλλάντιο ο Εύανδρος φιλοξένησε τον Ηρακλή, τον εξάγνισε από τον φόνο του Κάκου και αναγνώρισε τη θεϊκή καταγωγή του, αποδίδοντάς του θυσίες στον Μεγάλο Βωμό (την μετέπειτα Ara Maxima της Ρώμης), ανάμεσα στον Παλατίνο και τον Αβεντίνο λόφο. Σύμφωνα με τον Παυσανία, ο Εύανδρος έφτασε στο Λάτιο εξήντα χρόνια πριν από τον Τρωικό Πόλεμο και όταν ο Αινείας ο επικεφαλής των Δαρδάνων  και σύμμαχος των Τρώων,έφτασε στην αυλή του για να ζητήσει βοήθεια, ο Εύανδρος ήταν σε βαθύ γήρας. Υποδέχθηκε ωστόσο τον Αινεία και του προσέφερε στρατό με αρχηγό τον γιό του Πάλλαντα.Εκτός από τον Πάλλαντα, ο Εύανδρος είχε και δύο κόρες, τη Ρώμη και τη Δύνη.

Στους πρόποδες του Αβεντίνου λόφου, κοντά στην Porta Trigemina, υπήρχε βωμός προς τιμήν τον Ευάνδρου, όπου του προσφέρονταν θυσίες. Βωμός προς τιμήν της μητέρας του, που οι Λατίνοι την ονόμαζαν Carmenta βρισκόταν στους πρόποδες του Καπιτωλίνου λόφου, κοντά στην πύλη που ονομάστηκε από αυτόν Porta Carmentalis.

Οι Ρωμαίοι αναγνώριζαν το Αρκαδικό Παλλάντιο ως μητρόπολη της Ρώμης και τιμούσαν τον Εύανδρο ως ιδρυτή της. Μάλιστα μετά από πολλά χρόνια, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Αντωνίνος (138-161 μ.χ.), αναγνωρίζοντας την συμβολή των Αρκάδων στην ίδρυση της Ρώμης, επισκέφτηκε το Παλλάντιο της Αρκαδίας, το οποίο την εποχή εκείνη ήταν σχεδόν εγκαταλελειμμένο και για να το τιμήσει το εποίκισε και το ξαναέκτισε.

Αναφορές αρχαίων συγγραφέων για τον Εύανδρο

Διονύσιος Αλικαρνασεύς
«Στη συνέχεια οφείλω να ασχοληθώ με το Παλλάντιο, για ο,τι αξιομνημόνευτο υπάρχει εκεί, και για ποιο λόγο ο αυτοκράτορας Αντωνίνος ο παλαιότερος, έκανε το Παλάντιο πόλη αντί κώμης και παραχώρησε στους κατοίκους του ελευθερία και απάλλαξε από τους φόρους.
Λένε, λοιπόν, πώς ένας Εύανδρος ξεπερνούσε όλους τους Αρκάδες στην σύνεση και στην πολεμική ικανότητα. Ήταν γιος μιας νύμφης, κόρης του Λάδωνα και του Έρμη.
Αυτός στάλθηκε σε αποικία με ομάδα Αρκάδων από το Παλλάντιο και ιδρυσε πόλη παρά τον Τίβερη ποταμό. Ένα μέρος της σύγχρονης μας πόλης της Ρώμης, εκείνο που είχε εγκατασταθεί ο Εύανδρος με τους Αρκάδες του, ονομάστηκε Παλλάντιο, σ’ ανάμνηση της αρκαδικής πόλεως. Γι’ αυτούς τους λόγους έγιναν οι τιμητικές παραχωρήσεις εκ μέρους του αυτοκράτορα στους Παλλαντιείς».
Αρκαδικά 43, 1-3.


Στράβων
«…Ή Ρώμη υπήρξε Αρκαδική αποικία υπό τον Εύανδρο. Αυτός φιλοξένησε τον Ηρακλή, τότε που πήγαινε για τα βόδια του Γηρυόνη. Ο Εύανδρος έμαθε από την μάνα του, την Νικοστράτη, που ήταν έμπειρη στα μαντικά, ότι ήταν πεπρωμένο του Ηρακλή να γίνει θεός, όταν θα τελείωνε τους άθλους του. Το ομολόγησε στον Ηρακλή, καθόρισε έναν ναό και έκανε θυσία προς τιμήν του, συμφώνα με το ελληνικό έθιμο - μία θυσία πού γίνεται ακόμη και σήμερα. Ακόμη και ο ιστορικός των Ρωμαίων, Κοίλιος, θεωρεί αυτή την θυσία απόδειξη, ότι η Ρώμη είναι ελληνικό κτίσμα, αφού πρόκειται για πατρογονική θυσία, ελληνική, στον Ηρακλή. Οι Ρωμαίοι τιμούν και την μητέρα του Ευάνδρου. Την ονόμασαν Καρμέντη και την θεωρούν μία από τις νύμφες.»
«Γεωγραφικά» Ε' 111,3.

Βιργίλιος

"Τούτους τους λόγγους οι ντόπιοι Φαύνοι κι οι Νεράιδες κατοικούσαν και γενιά ανθρώπων που από κορμό σκληρής δρυς κρατούσαν, που μάιδε έθιμα είχαν, κι ούτε ήξεραν να ζεύουν στ'αλέτρι τα βόδια για τους καρπούς να συνάζουν για να αποθηκεύουν τις σοδειές τους . παρά οι καρποί τους τρέφανε και τ'άγριο κυνήγι…
Σ'αυτές τις όχθες Αρκάδες, γενιά που βαστάει από τον Πάλλαντα, που το βασιλιά Εύαντρο και τις σημαίες του σαν οπαδοί του ακολούθησαν, διάλεξαν τόπο κι έχτισαν στα βουνά την πόλη Παλλάντιο από το όνομα του πρόγονού τους Πάλλαντα…
Από δω άλσος απέραντο, που ο ορμητικός Ρωμύλος Άσυλο το πρόσφερε, και του δείχνει κάτω από βράχο δροσερό το Λύκαιο, σύμφωνα με την Αρκαδική συνήθεια απ'το όνομα του Λύκαιου Πάνα."
8ο βιβλίο της Αινειάδας

Παυσανίας
 «Στη συνέχεια του έργου μου οφείλω να ασχοληθώ με το Παλλάντιο, για ότι αξιομνημόνευτο υπάρχει εκεί, και για ποιο λόγο ο αυτοκράτορας Αντωνίνος ο παλαιότερος, έκανε το Παλάντιο πόλη αντί κώμης και παραχώρησε στους κατοίκους του ελευθερία και απάλλαξε από τους φόρους. Λένε, λοιπόν, πώς ένας Εύανδρος ξεπερνούσε όλους τους Αρκάδες στην σύνεση και στην πολεμική ικανότητα. Ήταν γιος μιας νύμφης, κόρης του Λάδωνα και του Έρμη. Αυτός στάλθηκε σε αποικία με ομάδα Αρκάδων από το Παλλάντιο και ιδρυσε πόλη παρά τον Τίβερη ποταμό. Ένα μέρος της σύγχρονης μας πόλης της Ρώμης, εκείνο που είχε εγκατασταθεί ο Εύανδρος με τους Αρκάδες του, ονομάστηκε Παλλάντιο, σ’ ανάμνηση της αρκαδικής πόλεως. Γι’ αυτούς τους λόγους έγιναν οι τιμητικές παραχωρήσεις εκ μέρους του αυτοκράτορα στους Παλλαντιείς»
Αρκαδικά 43, 1-3.

Οβίδιος
«Ο Νωνάκριος ήρωας άκουσε την θεόπνευστη μητέρα του και έμεινε έχει, δίδαξε τους ντόπιους τις ιερουργίες του τόπου του, ιδίως τους έμαθε να τιμούν τον Πάνα και τον φτεροπόδαρο θεό Έρμη» (Fasti 5, 91 κπ).